فرصت‌های جدید علی‌اف در سفر پوتین به باکو

به گزارش مجله خبری نگار، الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان در دیدار با همتای روس خود ولادیمیر پوتین در ۱۹ اوت گفت که ثبات و امنیت در قفقاز جنوبی به تعامل نزدیک مسکو و باکو بستگی دارد.

پس از آن، سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه اظهارات تندی در مورد ارمنستان بیان کرد.

او نیکول پاشینیان نخست‌وزیر ارمنستان را به دستکاری در روند صلح متهم کرد.

از این نظر، پرسش‌هایی را مطرح می‌شود: هدف از سفر دو روزه ولادیمیر پوتین چیست و چرا جمهوری آذربایجان روسیه را ضامن صلح در کل قفقاز می‌بیند؟

مشکلات جدی در روابط آنکارا و مسکو وجود دارد

رئوف میرقدیروف، مفسر سیاسی آذری معتقد است که سفر پوتین هیچ نتیجه عملی ندارد.

میرقدیروف در گفتگو با شبکه تلویزیونی میدان می‌گوید: هدف پوتین گفتگوی مستقیم با علی‌اف، نه از طریق اردوغان بود. پوتین مشکلات روسیه در قفقاز جنوبی را با اردوغان در میان گذاشت. حتی ۱۰ روز قبل از عملیات یک روزه در قره‌باغ در سپتامبر ۲۰۲۳، پوتین با اردوغان در سوچی دیدار کرد. در واقع رئیس‌جمهور ترکیه در اجرای توافقات انجام شده، هم میانجی و هم ضامن بود. اما به دلیل برگزاری انتخابات پارلمانی و شهرداری ترکیه، دیدار سران روسیه و ترکیه به تعویق افتاد. این نشان می‌دهد که با وجود اظهارات مثبت، مشکلات جدی در روابط آنکارا و مسکو وجود دارد. آنها نمی‌توانند توافقاتی را که در آن زمان به دست آورده‌اند، اجرا کنند.

بیانیه سه‌جانبه به معنای میانجی بودن روسیه است

میرقدیروف معتقد است: اعلامیه روسیه و آذربایجان مبنی بر به رسمیت شناختن تمامیت ارضی یکدیگر نیز مشکل‌ساز است و بیانیه مشترک روسای جمهور حاوی نکات مشکل‌آفرینی است. این سؤال پیش می‌آید که آذربایجان تمامیت ارضی روسیه را در چه چارچوبی به رسمیت می‌شناسد؟ اگر تمامیت ارضی اوکراین را با مرز‌های شناخته شده بین‌المللی به رسمیت بشناسد، آنگاه مرز‌های مشخص شده در قانون اساسی روسیه را به رسمیت نمی‌شناسد. زیرا تمامیت ارضی روسیه شامل کریمه، دونتسک و لوهانسک می‌شود.

وی افزود: این امر آذربایجان را در وضعیت تا حدی پیچیده قرار می‌دهد. یا در بیانیه مشترک به بیانیه ۹ نوامبر ۲۰۲۰ اشاره شده است، یعنی روسیه می‌خواهد روند روابط ارمنستان و آذربایجان را به آن مسیر سوق دهد. بیانیه معروف سه‌جانبه نیز به معنای میانجی‌گری روسیه است و از این طریق می‌خواهد قدرت مانور خود را حفظ کند.

این مفسر سیاسی گفت: لاوروف بیانیه‌های سه‌جانبه را پیچیده می‌خواند. اما این موضوع منافع آذربایجان را تأمین نمی‌کند، زیرا افتتاح کریدور زنگزور مربوط به کریدور لاچین بوده و باید ابتدا در اختیار نیرو‌های مرزی سرویس امنیت فدرال روسیه قرار می‌گرفت. اما امروز راهروی لاچین وجود ندارد. بنابراین، اگر مجموعه‌ای را که لاوروف گفت برگردانیم، شما باید روند صلح را به کنترل روسیه برگردانید. با این کار، کنترل مسکو بر ارمنستان و آذربایجان افزایش می‌یابد و روسیه به وضوح نشان می‌دهد که در کریدور میانی دارای منافع استراتژیک است. در چنین شرایطی، دیدار وزرای خارجه در واشنگتن یا تماس‌هایی که اتحادیه اروپا آغاز کرده است، چگونه خواهد بود؟

درست بودن حذف کریدور زنگزور از توافقنامه صلح

منظور الهام علی‌اف از گفتن «فرصت‌های جدید» چه بود؟ در مورد این سؤال، میرقدیروف معتقد است: این اظهارات در حد حدس و گمان است. می‌بینید که مشکلات خاصی بین ترکیه و آذربایجان وجود دارد، آنکارا تلاش می‌کند روند صلح در قفقاز جنوبی را پیش ببرد. اظهارات و دیدار‌های اخیر اردوغان در خصوص باز شدن مرز‌های ترکیه با ارمنستان مؤید حرف من است. آذربایجان نمی‌خواهد عجله کند، زیرا از روسیه می‌ترسد. بله، درخواست تغییر قانون اساسی ارمنستان بسیار صحیح و مهم است. اما این را هم درک کنیم که پاشینیان با برگزاری همه‌پرسی، درگیری سیاسی در کشورش ایجاد خواهد کرد. در این راستا، امضای توافقنامه صلح نمی‌تواند در آینده نزدیک اتفاق بیفتد. در نهایت درست بود که کریدور زنگزور از توافقنامه صلح حذف شود، زیرا باز شدن ارتباطات موضوع بسیار پیچیده‌ای است و موضوع توافقنامه صلح نیست.

وی تأکید کرد: وضعیت جدید این است که از آنجایی که امضای توافقنامه صلح غیرممکن است، مذاکرات در این مسیر‌ها به طور جداگانه پیش خواهد رفت و مسائل فردی بدون توجه به امضای توافقنامه صلح قابل حل است. این موضوع پوتین را نگران می‌کند. بنابراین، او می‌خواهد با چنین دیدارهایی، گفتگوی مستقیم بین باکو و مسکو را احیا کند. دولت آذربایجان منافع خود را در گفتگوی مستقیم دارد. در هر صورت، خیلی زود است که در مورد نتیجه این دیدار از منظر عملی صحبت کنیم، اینکه در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد، این از قبل به نتایج جنگ اوکراین مرتبط است. فکرش را بکنید، اگرچه آذربایجان سعی می‌کند با غرب فاصله کامل داشته باشد، اما به طور کامل روابط را قطع نمی‌کند.

عیسی قمبر، رئیس حزب مساوات نیز در این خصوص می‌گوید: برای همه روشن است که پوتین در مقیاس جهانی در چند وقت اخیر منزوی شده است. در حال حاضر، رئیس دولت روسیه در تلاش است تا از انزوا خارج شود و سعی دارد به کشور‌هایی که آماده پذیرایی از وی هستند، سفر کند. متأسفانه آذربایجان یکی از این کشور‌ها شده است. حزب مساوات بر این باور است که سفر پوتین به آذربایجان که به درستی به دلیل سیاست‌های خود منزوی شده است، برخلاف منافع اساسی کشور ما است.

اما رئیس حزب مساوات در ادامه گفت: اطلاعات رسمی در مورد سفر پوتین شامل اهداف اصلی این سفر نمی‌شود. اهداف واقعی این دیدار هنوز به طور کامل فاش نشده و کمبود اطلاعات وجود دارد. اما به زودی اهداف اصلی سفر ظاهر می‌شود.

پاشینیان نمی‌خواهد روسیه جاده زنگزور را کنترل کند

زرتشت علیزاده، مفسر سیاسی آذری معتقد است: بخشی از سفر دو روزه پوتین با هدف حل مسائل جاری دو کشور است. این شامل مسائل راه‌آهن و گاز است. روسیه آماده است ۷ تا ۸ میلیارد مترمکعب گاز بفروشد تا آذربایجان بتواند گاز داخلی خود را به اروپا بفروشد. با این کار آذربایجان می‌تواند به یکی از خریداران گاز روسیه تبدیل شود.

علیزاده دومین محور اصلی این سفر را نقش روسیه در روابط آذربایجان و ارمنستان عنوان کرد و گفت: آذربایجان می‌داند که ارمنستان ۸۰ درصد به روسیه و ۲۰ درصد به غرب وابسته است. روسیه در ارمنستان پایگاه نظامی دارد، مرز‌های این کشور با ایران و ترکیه توسط نیرو‌های مرزبانی این کشور شمالی محافظت می‌شود. اکثر جمعیت ارمنستان از طریق روسیه زندگی می‌کنند و گردش مالی تجاری سالانه دو کشور حدود ۱۵ تا ۱۶ میلیارد دلار است. در نهایت ارمنستان یکی از اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیا است. در این صورت، آذربایجان از تمایل غرب برای حذف روسیه از منطقه و تبدیل ارمنستان به یک پایگاه آگاه است. باکو برای احیای روابط نیازی به غرب قوی در منطقه ندارد؛ بنابراین آذربایجان روابط خود با روسیه را گرم نگه می‌دارد. زمانی ارمنستان از روسیه برای اشغال سرزمین‌های ما استفاده می‌کرد و اکنون آذربایجان روابط خوبی با روسیه دارد و خواسته‌هایش را برآورده می‌کند. به این می‌گویند سیاست.

اگر واشنگتن بازار دوم را تعطیل کند، اقتصاد چین سقوط خواهد کرد

این مفسر سیاسی اعلام الهام علی‌اف در مورد «فرصت‌های جدید» را توسعه فرصت‌های موجود می‌داند و معتقد است: بر کسی پوشیده نیست که اگر روابط پکن و واشنگتن بدتر شود، آمریکا خطوط دریایی خود را برای سقوط چین خواهد بست. آمریکا حدود ۸۰۰ پایگاه نظامی در جهان دارد در حالی که چین هیچ پایگاه نظامی ندارد. چین دو بازار قوی دارد: یکی در آمریکا و دیگری در اروپا. اگر واشنگتن بازار دوم را تعطیل کند، اقتصاد چین سقوط خواهد کرد. بنابراین، چین می‌خواهد راه خشکی را برای خود باز کند تا آن تهدید را از بین ببرد. زمانی که روابط روسیه با اروپا خوب بود، از مسیر «ترانس سیبری» استفاده می‌کرد که از برست شروع می‌شد. روسیه نیز برای تسهیل این جاده، بزرگراه را نوسازی می‌کرد و از آنجا راه‌آهن نیز وجود داشت. پس از اینکه روسیه جنگی را با اوکراین آغاز کرد، مسیر زمینی چین به اروپا نیز بسته شد. یعنی حمل‌ونقل در مقیاس بزرگ وجود ندارد. در چنین حالتی، چین می‌خواهد محموله را از آسیای مرکزی به خزر و از آنجا از طریق بندر آلات و باکو- تفلیس- قارص به اروپا منتقل کند. این جاده همچنان قابلیت جابه‌جایی یک میلیون تن بار در سال را دارد. اما آذربایجان هزینه زیادی کرده است و حجم حمل‌ونقل جاده را به ۵ میلیون تن رساند که کمتر است. چین برای ۵۰ میلیون محموله ظرفیت حمل‌ونقل می‌خواهد.

زرتشت علیزاده تأکید کرد: سفر‌های الهام علی‌اف به کشور‌های آسیای میانه در ۲ سال گذشته به همین موضوع مربوط می‌شود. یعنی کشور‌هایی که در این جاده قرار دارند، چین، ترکمنستان، قزاقستان، ازبکستان، قرقیزستان، گرجستان و آذربایجان و ترکیه باهم متحد می‌شوند و یک اپراتور واحد برای مدیریت بار در جاده ایجاد می‌کنند. در نتیجه کدام کشور راه طولانی داشته باشد، درآمدش زیاد است. تاکنون ترکیه، آذربایجان و گرجستان چنین خط آهنی را ایجاد کرده‌اند. اکنون ارمنستان امتناع می‌کند، زیرا در صورت موافقت در این مرحله، طبق سند سه‌جانبه امضا شده در سال ۲۰۲۰، روسیه باید جاده را کنترل کند. پاشینیان هم این را نمی‌خواهد؛ بنابراین ایروان ۳۰-۴۰ سال خارج از پروژه‌ها باقی خواهد ماند، زیرا این جاده از ایران عبور خواهد کرد.